Kiến trúc Baroque, khởi nguồn từ Ý vào cuối thế kỷ 16, nổi bật với sự hoành tráng, kịch tính và cảm xúc mãnh liệt. Phong cách này nhanh chóng lan rộng khắp châu Âu, để lại dấu ấn sâu đậm trong các công trình tôn giáo, hoàng gia và công cộng. Với không gian phức tạp, ánh sáng độc đáo, đường cong uốn lượn và trang trí tinh xảo, Baroque không chỉ là một phong cách nghệ thuật mà còn là biểu tượng của sự vĩ đại và quyền lực. Cùng NHÀ ĐẸP SÀI GÒN tham khảo bài viết sau đây nhé!

1. SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA KIẾN TRÚC BAROQUE

Kiến trúc Baroque ra đời vào cuối thế kỷ 16 tại Ý, là một phong cách nghệ thuật phản ánh chân thực thời kỳ hỗn loạn và thay đổi lớn về tôn giáo, chính trị và văn hóa tại châu Âu. Sau cuộc Cải cách Kháng nghị (Reformation), Giáo hội Công giáo đã sử dụng kiến trúc Baroque như một công cụ mạnh mẽ để khẳng định vị thế và quyền uy của mình trong thời kỳ Phản cải cách (Counter-Reformation). Mục tiêu là tạo ra những công trình gây choáng ngợp, thu hút và giữ chân tín đồ bằng sự hùng vĩ và cảm xúc.

Phong cách Baroque không chỉ dừng lại ở kiến trúc tôn giáo mà còn mở rộng sang các công trình hoàng gia, biệt thự tráng lệ và quảng trường công cộng. Với tinh thần phóng khoáng và giàu cảm xúc, kiến trúc Baroque đã phá vỡ những giới hạn nghiêm ngặt của kiến trúc Phục Hưng vốn đề cao sự cân đối và hài hòa, hướng tới sự cường điệu trong việc sử dụng không gian, ánh sáng và các chi tiết trang trí.

Baroque không chỉ là một phong cách kiến trúc đơn thuần, mà còn là biểu tượng cho sự quyền lực và vĩ đại, đặc biệt khi nó được áp dụng trong các nhà thờ và cung điện lớn nhằm tạo ấn tượng mạnh mẽ với người xem, thể hiện sự thịnh vượng của các vương triều và Giáo hội.

Kiến trúc Baroque hình thành vào cuối thế kỷ 16 tại Ý như một công cụ phô trương quyền lực của Giáo hội và hoàng gia, phát triển mạnh mẽ với phong cách giàu cảm xúc, hoành tráng và phá vỡ sự cân đối truyền thống của kiến trúc Phục Hưng.

2. CÁC ĐẶC ĐIỂM NỔI BẬT CỦA KIẾN TRÚC BAROQUE

Kiến trúc Baroque dễ dàng nhận diện qua những đặc điểm vô cùng đặc trưng, tạo nên sự khác biệt và ấn tượng mạnh mẽ:

- Sự kết hợp phức tạp giữa ánh sáng và không gian: Một trong những yếu tố quan trọng nhất của kiến trúc Baroque là cách sử dụng ánh sáng để tạo nên chiều sâu, cảm giác huyền ảo và kịch tính cho không gian. Ánh sáng được sử dụng thông minh để nhấn mạnh các chi tiết kiến trúc, tạo ra sự tương phản mạnh mẽ giữa sáng và tối, một kỹ thuật thường gọi là “chiaroscuro” (tương phản sáng tối), giúp công trình trở nên sống động và đầy kịch tính.
- Cấu trúc động và đường cong: Trong khi kiến trúc Phục Hưng tôn vinh sự cân đối, hài hòa và đường nét thẳng, kiến trúc Baroque lại tập trung vào việc tạo ra sự chuyển động trong không gian thông qua việc sử dụng các đường cong uốn lượn, cột trụ xoắn (Solomonic columns), và hình học không đối xứng. Các bề mặt của công trình thường được uốn lượn, tạo cảm giác chuyển động liên tục và không ngừng nghỉ.
- Trang trí tỉ mỉ và hoành tráng: Các chi tiết trang trí trong kiến trúc Baroque thường rất phong phú, cầu kỳ và được chạm khắc, đắp nổi một cách tinh xảo. Trần nhà được sơn vẽ (fresco) những bức bích họa khổng lồ tạo hiệu ứng 3D mở rộng không gian, tượng đài được điêu khắc sống động, và các vật liệu quý hiếm như đá cẩm thạch, vàng lá, đồng được sử dụng rộng rãi để làm nổi bật sự xa hoa, quyền lực và sự giàu có.
- Cảm giác kịch tính và hoành tráng: Các công trình Baroque thường có quy mô lớn, với không gian mở rộng và những yếu tố kiến trúc làm tăng cảm giác choáng ngợp và ấn tượng. Từ mái vòm khổng lồ, tiền sảnh đồ sộ, đến các đài phun nước, tượng đài hoành tráng... tất cả đều nhằm mục tiêu gây ấn tượng mạnh mẽ về thị giác, thúc đẩy sự cảm nhận về quyền lực, sự vĩnh cửu và tinh thần vươn tới cái đẹp tuyệt đối.

Kiến trúc Baroque nổi bật bởi sự phức hợp giữa ánh sáng – không gian, cấu trúc động với đường cong uốn lượn, trang trí cầu kỳ – xa hoa và quy mô hoành tráng nhằm tạo ấn tượng thị giác mạnh mẽ, thể hiện quyền lực và cảm xúc mãnh liệt.

3. BẢNG TÓM TẮT ĐẶC ĐIỂM CHÍNH CỦA KIẾN TRÚC BAROQUE

Kiến trúc Baroque nổi bật với quy mô hoành tráng, trang trí cầu kỳ, đường nét uốn lượn và hiệu ứng ánh sáng kịch tính nhằm phô trương quyền lực và tạo ấn tượng mạnh mẽ.

- Không gian và Ánh sáng: Sử dụng ánh sáng để tạo chiều sâu, hiệu ứng kịch tính (chiaroscuro), nhấn mạnh các chi tiết.
- Đường nét: Ưu tiên đường cong, uốn lượn, hình elip, cột xoắn ốc (Solomonic), tạo cảm giác chuyển động và mềm mại.
- Trang trí: Phong phú, tỉ mỉ, cầu kỳ, sử dụng nhiều họa tiết, phù điêu, tượng, bích họa trần nhà. Vật liệu xa hoa như vàng, đá cẩm thạch.
- Quy mô và Cảm xúc: Hoành tráng, đồ sộ, tạo cảm giác choáng ngợp, kịch tính, thể hiện quyền lực và sự vĩ đại.
- Vật liệu: Đá cẩm thạch, thạch cao, gỗ quý, vàng lá, gạch nung, vữa, đồng, sắt rèn.
- Mục đích: Phô trương quyền lực của Giáo hội và hoàng gia, gây ấn tượng mạnh mẽ, thu hút tín đồ.

4. CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CỦA KIẾN TRÚC BAROQUE TRÊN THẾ GIỚI

4.1. Giai đoạn Baroque tại Ý (thế kỷ 17)
Baroque xuất hiện đầu tiên tại Ý, đặc biệt là ở Rome, và nhanh chóng trở thành phong cách chủ đạo. Đây là nơi các nguyên tắc cơ bản của Baroque được định hình. Một trong những kiến trúc sư, nhà điêu khắc và họa sĩ tiên phong của phong cách này là Gian Lorenzo Bernini, người nổi tiếng với những tác phẩm như Quảng trường và Đền thờ St. Peter’s Basilica (Rome) và Đài phun nước Trevi (Rome).

Bernini đã khéo léo kết hợp nghệ thuật điêu khắc và kiến trúc để tạo nên những công trình giàu cảm xúc, mang tính biểu tượng cho phong cách Baroque tại Ý. Ngoài ra, Francesco Borromini cũng là một kiến trúc sư kiệt xuất với những công trình có hình dáng độc đáo, phức tạp.

4.2. Giai đoạn Baroque tại Tây Ban Nha (thế kỷ 17 - 18)
Ở Tây Ban Nha, kiến trúc Baroque phát triển mạnh mẽ dưới sự ảnh hưởng của quyền lực hoàng gia và Giáo hội Công giáo, thể hiện rõ qua sự phong phú trong trang trí và cảm giác trang nghiêm, thần bí. Các công trình tại đây có xu hướng thể hiện sự mạnh mẽ và nghiêm trang, với các yếu tố trang trí phức tạp và sắc sảo, thường được gọi là phong cách Churrigueresque.

Nhà thờ Santiago de Compostela là một ví dụ tiêu biểu, với mặt tiền được trang trí cầu kỳ và không gian nội thất hoành tráng, thu hút tín đồ hành hương.

Kiến trúc Baroque phát triển qua hai giai đoạn nổi bật: tại Ý (thế kỷ 17) và tại Tây Ban Nha (thế kỷ 17–18) với phong cách Churrigueresque đặc trưng bởi trang trí cầu kỳ và tính thiêng liêng sâu sắc.

4.3. Giai đoạn Baroque tại Anh (cuối thế kỷ 17 - đầu thế kỷ 18)
Tại Anh, Baroque xuất hiện muộn hơn so với các quốc gia châu Âu khác, nhưng vẫn để lại dấu ấn sâu sắc. Kiến trúc sư nổi tiếng nhất của giai đoạn này là Sir Christopher Wren, người đã thiết kế Nhà thờ St. Paul tại London sau Đại hỏa hoạn London năm 1666. Công trình này được biết đến với mái vòm khổng lồ và mặt tiền cân đối, nhưng vẫn mang đậm chất kịch tính và uy nghi của Baroque, kết hợp hài hòa với những nét cổ điển.

4.4. Giai đoạn Baroque tại Pháp (thế kỷ 17 - 18)
Baroque ở Pháp, dưới triều đại Vua Louis XIV, có xu hướng phát triển thành một phong cách hùng vĩ, quy củ và ít kịch tính hơn so với Ý, mang đậm dấu ấn quyền lực tuyệt đối của nhà vua. Các yếu tố Baroque được tích hợp vào kiến trúc cổ điển hơn.

Cung điện Versailles, với quy mô rộng lớn và sự phô trương về xa hoa, là biểu tượng nổi bật nhất của phong cách này tại Pháp. Đặc biệt, cuối giai đoạn này, phong cách Rococo – một phiên bản nhẹ nhàng, thanh thoát, tinh tế và tập trung vào nội thất hơn của Baroque – đã ra đời và phát triển mạnh mẽ.

Tại Pháp, dưới thời Louis XIV, Baroque phát triển thành phong cách hoành tráng, quy củ và cổ điển hơn, tiêu biểu là cung điện Versailles.

5. KIẾN TRÚC BAROQUE TẠI VIỆT NAM

Kiến trúc Baroque đến Việt Nam chủ yếu thông qua những công trình nhà thờ do người Pháp mang vào trong thời kỳ thuộc địa. Nhiều nhà thờ Công giáo tại các tỉnh thành lớn như Hà Nội, Huế, và TP. Hồ Chí Minh chịu ảnh hưởng sâu sắc từ phong cách này, thường kết hợp với các yếu tố kiến trúc Gothic hoặc Romanesque để tạo nên nét độc đáo riêng.

Nhà thờ Đức Bà tại TP. Hồ Chí Minh là một ví dụ điển hình, mặc dù mang nhiều nét Gothic, nhưng vẫn có những chi tiết trang trí cầu kỳ và không gian nội thất rộng lớn, tráng lệ phảng phất ảnh hưởng Baroque. Các nhà thờ khác như Nhà thờ Lớn Hà Nội, Nhà thờ Phủ Cam (Huế) cũng thể hiện sự hòa trộn của các phong cách kiến trúc châu Âu, trong đó có yếu tố Baroque.

Kiến trúc Baroque tại Việt Nam chủ yếu hiện diện trong các nhà thờ Công giáo do Pháp xây dựng thời thuộc địa, tiêu biểu như nhà thờ Đức Bà TP.HCM, nhà thờ Lớn Hà Nội hay Phủ Cam Huế.

6. MỘT SỐ CÔNG TRÌNH TIÊU BIỂU THUỘC KIẾN TRÚC BAROQUE TRÊN THẾ GIỚI

- Đền thờ St. Peter’s Basilica (Rome, Ý): Tác phẩm vĩ đại của Gian Lorenzo Bernini và Michelangelo, đây là công trình quan trọng nhất của Baroque với mái vòm khổng lồ, sự hài hòa trong không gian và ánh sáng, cùng những chi tiết trang trí đầy cảm xúc.
- Nhà thờ Santiago de Compostela (Tây Ban Nha): Nhà thờ biểu tượng của phong cách Baroque tại Tây Ban Nha với kiến trúc đồ sộ và mặt tiền được trang trí phức tạp đến choáng ngợp, thu hút hàng triệu tín đồ hành hương mỗi năm.
- Nhà thờ St. Paul (London, Anh): Thiết kế bởi Sir Christopher Wren, nhà thờ này sở hữu mái vòm lớn và mặt tiền thanh thoát nhưng vẫn mang đậm nét kịch tính và sự uy nghi đặc trưng của Baroque Anh.
- Cung điện Versailles (Pháp): Cung điện Baroque nổi tiếng nhất thế giới, Versailles là biểu tượng của quyền lực và sự xa hoa tột đỉnh của hoàng gia Pháp với các khu vườn rộng lớn, phòng gương lộng lẫy và bố cục không gian tuyệt hảo, thể hiện sự kiểm soát và sắp đặt có chủ ý.
- Cung điện mùa đông (Hermitage) (St. Petersburg, Nga): Một công trình đồ sộ mang đậm phong cách Baroque Nga, với màu sắc rực rỡ và những chi tiết trang trí tinh xảo, thể hiện quyền lực của các Sa hoàng.

Các công trình Baroque tiêu biểu như đền thờ St. Peter’s Basilica, cung điện Versailles hay nhà thờ St. Paul đều thể hiện rõ nét sự hoành tráng, giàu cảm xúc và tinh xảo đặc trưng của phong cách kiến trúc này trên toàn thế giới.

7. ẢNH HƯỞNG VÀ ỨNG DỤNG CỦA KIẾN TRÚC BAROQUE TRONG KIẾN TRÚC HIỆN ĐẠI

Kiến trúc Baroque đã để lại một di sản phong phú, không chỉ ở các công trình lịch sử mà còn ảnh hưởng đến tư duy thiết kế hiện đại theo nhiều cách:

- Tư duy không gian động: Ý tưởng về việc tạo ra không gian có sự chuyển động, tương tác với ánh sáng và sử dụng các đường cong vẫn được các kiến trúc sư hiện đại tham khảo để tạo ra những công trình độc đáo, phá cách.
- Sử dụng ánh sáng kịch tính: Kỹ thuật chiaroscuro của Baroque vẫn là nguồn cảm hứng cho việc chiếu sáng nội thất và ngoại thất, nhằm tạo điểm nhấn, chiều sâu và cảm xúc cho không gian.
- Sự phong phú trong vật liệu: Baroque khuyến khích việc sử dụng đa dạng vật liệu cao cấp để tạo sự sang trọng. Điều này được phản ánh trong kiến trúc hiện đại qua việc kết hợp các vật liệu như kính, thép, đá tự nhiên và gỗ quý để tạo nên vẻ đẹp riêng biệt.
- Cảm hứng trang trí: Mặc dù kiến trúc hiện đại hướng tới sự tối giản, nhưng đôi khi các chi tiết trang trí mang hơi hướng Baroque (như các họa tiết hoa văn, chi tiết mạ vàng) vẫn được sử dụng một cách tiết chế để tạo điểm nhấn sang trọng và cổ điển cho các không gian nội thất cao cấp.
- Tái hiện phong cách: Trong các biệt thự, nhà phố sang trọng hoặc các khách sạn cao cấp, đôi khi chủ đầu tư vẫn yêu cầu thiết kế theo phong cách tân cổ điển hoặc thậm chí là tái hiện một phần kiến trúc Baroque để tạo sự độc đáo, lộng lẫy và đẳng cấp.

Ảnh hưởng của kiến trúc Baroque tiếp tục sống động trong thiết kế hiện đại, tạo nên sự ấn tượng, đẳng cấp và cảm xúc mạnh mẽ trong công trình.

Kiến trúc Baroque không chỉ là một phong cách nghệ thuật mà còn là biểu tượng cho sự phô trương quyền lực, sự lộng lẫy và cảm xúc mạnh mẽ. Qua từng giai đoạn phát triển, từ Ý đến Tây Ban Nha, Anh, Pháp và thậm chí đến Việt Nam, Baroque đã để lại dấu ấn không thể phai mờ trong lịch sử kiến trúc thế giới.

Hy vọng bài viết này đã giúp bạn có cái nhìn sâu sắc và toàn diện hơn về phong cách kiến trúc Baroque, từ đó khám phá thêm vẻ đẹp vượt thời gian của những công trình độc đáo này qua từng thời kỳ và vùng lãnh thổ.

Quý gia chủ có nhu cầu tư vấn và thiết kế thi công trọn gói, hãy liên hệ ngay Công ty TNHH Xây dựng Kiến trúc NHÀ ĐẸP SÀI GÒN. Chúng tôi sẽ nhanh chóng tư vấn dự toán tổng chi phí hoàn toàn miễn phí.